مراسم رونمایی کتاب کندوکاوهایی در باورها و نگرش های جامعه ایرانی در محل جهاد دانشگاهی برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی در ابتدای این مراسم محمدصادق تاروردی، معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی با بیان اینکه تا وقتی انسانها همزبان نباشند و کلمات با مفاهیم مشترک استفاده نکنند، بی دلیل برسر مطلب واحدی جدل می کنند گفت: این مشکل در مسائل اجتماعی زیاد دیده می شود.

وی افزود: در رشته‌های فنی و مهندسی، پزشکی و علوم پایه این مشکل از طریق روش استانداردسازی حل شده است. مثلاً در پزشکی «دارونامه، این مشکل را حل کرد و یک سری روشهای استاندارد تعریف شد. بنابراین وقتی برسر موضوعی صحبت می کنیم همه حرف همدیگر را می فهمیم.»

او ادامه داد استانداردسازی به همفکری کمک می کند. مثال ساده این موضوع یکسان بودن علائم راهنمایی و رانندگی در همه‌جای دنیاست. اما موضوع استانداردسازی در علوم انسانی کمتر وجود دارد. دیده‌ایم که بعضی هنگام کنکور دادن تصور می‌کنند رشته‌های فنی یا پزشکی مشکل هستند و فقط نخبگان می‌توانند آنها را ادامه بدهند، درحالیکه این‌طور نیست. رشته‌های علوم انسانی بسیار سخت‌تر هستند.

وی توضیح داد: «وقتی در مهندسی یا پزشکی می‌خواهید مشکی را حل کنید، می‌توانید به کمک فرمول و روابط، راه‌حلی درست کنید، نرم‌افزار طراحی و تولید کنید و بعضی اتفاقات را پیش‌بینی کنید. مثلاً اتفاقات حاصل از افزایش فشار یا تولید در یک پالایشگاه را می‌توان با یک نرم‌افزار پیش‌بینی کرد، درحالیکه انجام آن درواقعیت ممکن است هزینه‌های فراوان و خطرناکی همراه داشته باشد. در رشته‌های فنی همه‌چیز از طریق نرم‌افزار قابل کنترل است. اما در علوم انسانی این موضوع خیلی پیچیده است.»

تاروردی با بیان اینکه در علوم انسانی با جامعه سروکار داریم که هر عضو آن یک انسان مستقل است، ادامه داد: اگر بخواهیم درمورد هرکدام از اعضا، ده پارامتر را بررسی کنیم، می‌بینیم که استفاده از شبیه‌سازها برای جامعه بسیار مشکل است. هرچند که امروز از spss برای تحلیل آماری استفاده می‌شود که بسیار هم خوب است.

معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی با بیان اینکه انتشار نتایج نظرسنجی‌های مراکز افکارسنجی درواقع حرکت به‌سمت استاندارد کردن سوال و جوابها در نظرسنجی‌هاست و انتشار چنین کتابی که حاصل فعالیت چهارساله همکاران در بخش‌های مختلف است، اظهار کرد: «دربعضی جلسات می‌بینیم که مدیران نسبت به نظرسنجی‌ها ابهاماتی دارند. به‌عنوان مثال می‌گویند امکان اینکه با تغییر برخی سوالات یا نحوه پرسش پرسشگر، جواب‌های متفاوت دریافت کرد، وجود دارد. این مطلب درستی است و یکی از راههای جلوگیری از چنین اتفاقی، استانداردسازی پرسش‌نامه‌هاست، طوری که با استاندارد شدن پرسش‌ها جواب‌ها در چند نقطه مختلف یکسان خواهد شد. چاپ این کتاب، راه را هموار می‌کند.

او ادامه داد: خواهش می‌کنم همکاران پژوهشی در ایسپا ارتباط خودشان را با مراکز پژوهشی جهاد بیشتر کنند. تا نتایج نظرسنجی‌ها قابل قبول‌تر باشد. اگر نظرسنجی‌ها از نظر علمی موردقبول باشد، می‌تواند در تدریس‌ها هم استفاده شود و اساتید دانشگاه هم می‌توانند از مثال‌های واقعی بهره ببرند.

تاروردی به جلسه‌ای با حضور معاون اول رییس‌جمهور اشاره کرد و گفت: درآنجا دکتر داوودی تأکید کرد که نیازهای اجتماعی جامعه امروز ما زیاد است و از جهاد دانشگاهی خواست که به آنها بپردازد. معاون رییس‌جمهور معتقد بود که در مسائل اجتماعی کشور ما نظرات زیادی وجود دارد، اما به‌دلیل اینکه اطلاعات میدانی از پدیده‌ها کم است، معلوم نیست که کدام نظر بیشتر قابل تکیه است.

ایشان درخواست جمع‌‌آوری اطلاعات داشتند و ایسپا می‌تواند به این موضوع رسیدگی کند.

در ادامه این مراسم سعید معیدفر، رییس انجمن جامعه‌شناسی ایران با اشاره به‌اینکه امروزه علم یکی از ابزارهای عمده قدرت در جهان است گفت: اگر یک روز سلاح و تجهیزات نظامی در دنیا نشانه قدرت بود، امروز علم است که حرف اول را می‌زند و هم کشورهایی که از نظر علمی ممتازند، می‌توانند در همه زمینه‌ها فناوری و قدرت داشته باشند.

او افزود: امروز در دنیایی هستیم که اطلاعات درآن اهمیت دارد و بعضی این عصر را ، عصر اطلاعات نامیده‌اند. اطلاعات هم خود یکی از ابزارهای علم است و بدون داشتن اطلاعات، علم قدرت مانور ندارد. البته درگذشته هم اطلاعات مهم بود. اما تفاوت امروز و دیروز دراین است که امروز نشر و گسترش اطلاعات اهمیت پیدا کرده است. پنهان کردن اطلاعات موجب اعتبار برای یک نظام نیست و حضور در عرصه انتشار اطلاعات باعث اقتدار یک نظام است.

او افزود: امروز برای اینکه بتوانیم قدرت داشته باشیم، باید به علم بیشتر از حوزه‌های دیگر بپردازیم و تولید فناوری داشته باشیم. از طرف دیگر بدون داشتن اطلاعات نمی‌توانیم حضور علمی در دنیا داشته باشیم. دانشگاه‌ها هم درحال حاضر تلاش می‌کنند که مقالات علمی تولید کنند و در مجلات معتبر چاپ کنند. دانشگاهی‌ها موضوع ارتقای علمی اساتید را به ارائه مقاله ISI منوط کرده‌اند و با این وضع به‌نظر می‌رسد چاره‌ای نداریم جزاینکه برای توسعه، اطلاعات تولید شده را مبادله کنیم.

معیدفر یکی از خلاهای جامعه کنونی ایران را مبادله اطلاعات دانست و گفت: وقتی دانشجویان برای انجام یک تحقیق تلاش می‌کنند، در جمع‌آوری اطلاعات با مشکل مواجه می‌شوند. دستگاه‌ها اطلاعات را محرمانه تلقی می‌کنند یا فکر می‌کنند برای حفظ خودشان نباید اطلاعات را منتشر کنند. هرچند در زمانی که فناوریهای ارتباطی در دنیا فراوان است، جز در عرصه‌های خیلی حساس بقیه اطلاعات در اختیار عموم هست و دلیلی ندارد که جلوی انتشار آن را بگیریم.

رییس انجمن جامعه‌شناسی ایران با بیان اینکه کار مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران در انتشار اطلاعات، کار درستی است ادامه داد: بعید است جامعه‌ای بدون مبادله اطلاعات توسعه علمی پیدا کند. امروز مبادله اطلاعات، یک شاخص برای دموکراتیک و آزاد بودن جوامع است. هرچه مبادله اطلاعات دریک نظام محدود و بسته باشد، دموکراسی و آزادی در آن شعاری بیش نیست. مبادله اطلاعات یکی از ابزارهای شناخت جامعه آزاد است و متأسفانه ما دراین زمینه دچار مشکلیم.

او به وجود مشکلات جدی در تولید و مبادله اطلاعات در جامعه ایران اشاره کرد و گفت: باید بپذیریم که حفظ اطلاعات موجب کسب قدرت نیست، بلکه مبادله آن موجب قدرت است و به‌جز حوزه‌های حساس، باید اطلاعات افکارسنجی، آرا، نظریه‌ها و دیدگاه‌ها منتشر شود.

معیدفر با تأکید براینکه در زمینه تولید اطلاعات هم باید کار کرد، اظهار داشت:در 10 سال گذشته کارهای خوبی در این زمینه داشته‌ایم. در حوزه ارزشها و نگرش‌ها، دفتر افکارسنجی وزارت ارشاد که از سال 78 درست شد کارهای خوبی انجام داد، اما اطلاعاتش منتشر شد، درحالی‌که می‌توانیم با داشتن آن نتایج در کنار اطلاعات دیگر موجود، تحول نگرش‌ها و ارزشها در جامعه ایران را طی دو دهه اخیر دید. اما به هرحال این دفتر تعطیل شد و نتایج تحقیقات آن هم منتشر شد.

او ادامه داد: کتاب اطلاعات این تحقیق می‌توانست دراختیار دانشگاه‌ها قرار بگیرد چون امروز آگاهی از ارزشها و نگرشهای مردم و تحولات آن برای نظام‌های دنیا بسیار مهم است. اگر مدعی نظام مردم‌سالاری هستیم، باید بخواهیم که نتایج نظرسنجی‌ها منتشر شود تا باعث استحکام نظام شود. البته این کار در استانداردسازی هم موثر است. بعضی سوالات را مرکز افکارسنجی ایسپا آن‌قدر تکرار کرده که استاندارد شده‌اند و دیگر دلیلی ندارد که کسانی سوالات غیراستاندارد مطرح کنند.

 در ادامه این مراسم سعید پورعلی، معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی با بیان اینکه جهاد دانشگاهی نهادی است که می‌تواند مولد اندیشه باشد و وظیفه اصلی‌اش هم معرفت‌زایی است، گفت: انتشار کتاب کندوکاوهایی در باورها و نگرش‌های جامعه ایرانی را باید به فال نیک گرفت. ما در قالب پژوهشکده‌ها و تحقیقات، بحث تولید علم را به صورت جدی دنبال می‌کنیم. و یکی از فعال‌ترین مجموعه‌های علمی هستیم.

او ادامه داد: به نظرم اگر فلسفه وجودی مراکز تولید علم را از باب شفاف‌سازی بسیاری از مباحثی که درنتیجه توسعه گریبانگیر بسیاری از کشورها می‌شود قلمداد کنیم، بیراهه نرفته‌ایم. چون مسائل توسعه، رویه‌ها و شیوه‌های خاصی را طلب می‌کند.

وی افزود: مهمترین شیوه این است که بتوانیم از علم در قالب مسأله‌شناسی و ایجاد فضایی که آگاهان درآن بتوانند به بحث بپردازند، استفاده کنیم. اگر فضای بحث شکل بگیرد، گام مهمی برای برون رفت از مشکلات به‌وجود می‌آید. یکی از رسالت‌های جهاد دانشگاهی هم مسأله‌شناسی و ایجاد فضای بحث است. این راهی است که ما می‌توانیم بسیاری از دشواری‌ها را با به خدمت گرفتن نهادهای علمی حل کنیم.

پورعلی با اشاره به اینکه ایسپا با انتشار نتایج نظرسنجی‌های چهارسال گذشته خود در فرایند تولید اطلاعات و ایجاد فضایی شفاف‌تر برای تصمیم‌گیران گام برداشته است، اظهار کرد: این فرایند برای همه کسانی که به ثبات نظام فکر می‌کنند و مردم‌سالاری دینی را دنبال می‌کنند نماد بارزی از توجه به شناخت متن جامعه و درنظر گرفتن آن برای تصمیمات است.

او در پایان خاطرنشان کرد: نظام اجرایی کشور سخت محتاج دانشگاه و نهادهای مولد اندیشه است و باید فضایی ایجاد شود که مراحل تولید آگاهی با سهولت بیشتری طی شود.

گفتنی است دراین مراسم کتاب کندوکاوهایی در باورها و نگرش‌های جامعه ایرانی حاوی چکیده گزارش‌ها و پرسش‌نامه‌هایی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران و ایسپا از اردیبهشت‌ماه 1380 تا پایان آذرماه 1384 رونمایی شد.